Travmatoloji Nedir?

Kaza, darbe veya düşme gibi fiziksel travmalar sonucu oluşan yaralanmalarla ilgilenir. Kırık, çıkık, ezilme ve kas yırtıkları travmatoloji alanının konusudur. Acil müdahale ve cerrahi tedaviler uygulanır. Genellikle ortopedi ile birlikte çalışır. Amacı hastanın hızlı iyileşmesini sağlamaktır. Travmaların ciddiyetine göre tedavi şekli değişir. Spor ve trafik kazaları sık nedenlerdendir.

Travmatoloji Hangi Hastalıklara Bakar?

Kemik kırıkları, travmalar sonucu kemiklerin bütünlüğünün bozulmasıdır. Düşme, trafik kazası, spor yaralanmaları gibi sebeplerle oluşur. Açık ya da kapalı kırık olabilir. Tedavisinde alçı, atel ya da cerrahi müdahale (platin, vida) gerekebilir. Çıkıklar, eklem yüzeylerinin normal pozisyonunun bozulması durumudur. Omuz, dirsek, kalça gibi eklemlerde sık görülür. Genellikle şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığı ile ortaya çıkar. Çıkık yerine oturtulmalı ve sonrasında sabitleme gerekir. Burkulmalar, eklem çevresindeki bağların aşırı gerilmesi veya yırtılmasıdır.

Ayak bileği burkulması en yaygın olanıdır. Şişlik, morarma ve ağrı olur. İyileşme sürecinde istirahat, buz ve bandajlama uygulanır. Travmalara bağlı olarak kas dokusu ya da kasları kemiğe bağlayan tendonlarda kopma veya yırtılma olabilir. Sporcularda sık görülür. Tedavisi fizik tedavi ile yapılabilir, ciddi durumlarda ameliyat gerekebilir. Diz ekleminde yer alan menisküs, ani dönüş ya da zorlamayla yırtılabilir. Sporcularda sık görülür. Dizde ağrı, kilitlenme ve hareket kısıtlılığı ile kendini belli eder. Tedavide istirahat, fizik tedavi veya cerrahi yöntemler tercih edilir.

Özellikle ön çapraz bağ (ACL) yırtıkları travmatoloji bölümünün sık ilgilendiği durumlar arasındadır. Dizde ani dönme veya burkulma sonrası ortaya çıkar. Bağ onarımı veya rekonstrüksiyon ameliyatları yapılabilir. Travma sonrası omurların kırılması, kayması ya da omuriliğin zarar görmesi gibi durumlardır. Boyun, sırt ve bel bölgelerini etkileyebilir. Hafif olgularda istirahat yeterli olurken, ciddi vakalarda acil cerrahi gerekebilir. Trafik kazası veya yüksekten düşme gibi ciddi travmalarla oluşur. Genellikle yaşlılarda kemik erimesine bağlı düşmelerle görülür. Hayati risk taşıyabilir, cerrahi tedavi çoğunlukla gereklidir.

Yumuşak doku yaralanmaları, kas, deri altı doku ve bağ dokularının zedelenmesidir. Kesikler, ezilmeler, morarmalar bu gruptadır. Genellikle konservatif (ilaç, istirahat) tedavi uygulanır. Travmatik sinir yaralanmaları, travmaya bağlı sinir kesisi ya da zedelenmesidir. Uyuşma, güç kaybı ve refleks kaybı gibi belirtiler verir. Mikrocerrahi ile sinir onarımı yapılabilir. Travmatik amputasyonlar, kaza sonrası el, kol, parmak gibi uzuvların kopması durumudur. Uzvun tekrar dikilmesi veya uygun protez planlaması yapılır. Çocuklar düşme ya da oyun sırasında kolaylıkla travmaya maruz kalabilir. Kırıklar, çıkıklar ve yumuşak doku zedelenmeleri çocuk travmatolojisinin konusudur. Kemiklerin gelişim sürecine göre özel yaklaşım gerekir.

Spor Yaralanmaları Travmatoloji Bölümünde Nasıl Değerlendirilir?

Hasta ile yapılan ilk görüşmede, yaralanmanın nasıl meydana geldiği, hangi sporla uğraşıldığı, daha önce benzer bir yaralanma yaşanıp yaşanmadığı öğrenilir. Yaralanma anı, mekanizması (düşme, çarpma, burkulma gibi) ve sonrasında yaşanan belirtiler (şişlik, ağrı, hareket kısıtlılığı) net olarak dinlenir. Doktor, ilgili bölgeyi dikkatlice muayene eder. Şişlik, morarma, deformite (şekil bozukluğu), hareket açıklığı ve hassasiyet kontrol edilir. Kas gücü ve eklem stabilitesi test edilir. Bu aşama, yaralanmanın tipi hakkında ilk izlenimi verir.

Kesin tanı koymak için röntgen, MR (manyetik rezonans görüntüleme), BT (bilgisayarlı tomografi) veya ultrason gibi görüntüleme teknikleri uygulanır. Röntgen ile kırıklar ve çıkıklar değerlendirilirken, MR daha çok bağ, menisküs ve kas hasarlarını gösterir. Yaralanma türü (burkulma, yırtık, kırık, çıkık vs.) ve şiddeti (hafif, orta, ağır) belirlenir. Örneğin, bir diz burkulması bağ yırtığı ile birlikteyse bu durum farklı bir tedavi süreci gerektirir. Bu sınıflama tedavi planının temelini oluşturur. Travmatoloji uzmanı; yaralanmanın şiddetine göre ilaç tedavisi, istirahat, bandajlama, atel, alçı, fizik tedavi ya da ameliyat gibi seçeneklerden en uygun olanı belirler.

Akut dönemde genellikle istirahat, buz uygulama ve yüksekte tutma gibi RICE protokolü uygulanır. İyileşme sürecinde, özellikle kas ve eklem fonksiyonlarının eski haline dönmesi için fizik tedavi desteği sağlanır. Sporcuların tekrar sahalara dönmesi için kuvvet, denge ve esneklik çalışmaları içeren bireyselleştirilmiş egzersiz programları hazırlanır. Hastanın tamamen iyileşmesinin ardından, spora ne zaman ve nasıl döneceği değerlendirilir. Travmatoloji uzmanı, erken dönemde dönüşün yeni yaralanmalara neden olabileceğini göz önünde bulundurarak, uygun zamanı belirler. Tekrarlayan yaralanmaları önlemek için doğru ısınma teknikleri, uygun spor ayakkabısı seçimi, antrenman sonrası soğuma uygulamaları gibi önleyici yöntemler hakkında hastaya bilgi verilir.