Diz ekleminde bulunan menisküs adlı kıkırdak yapının zarar görmesidir. Menisküs yırtığı, genellikle ani dönme, düşme veya spor sırasında oluşur. Dizde ağrı, şişlik ve kilitlenme olabilir. Hareket ettikçe şikayetler artar. Tanı için çoğunlukla MR kullanılır. Tedavi istirahat, fizik tedavi ya da ameliyatla yapılır. Erken müdahale önemlidir.
Menisküs Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
En yaygın belirti dizin iç veya dış tarafında hissedilen keskin ya da sızlayıcı ağrıdır. Özellikle çömelme, merdiven çıkma ya da diz bükme hareketleri sırasında artış gösterir. Yırtıktan sonra dizde birkaç saat içinde ya da ertesi gün fark edilen şişlik oluşabilir. Bu şişlik, eklem içine sıvı toplanmasına bağlı olarak gelişir ve hareketi zorlaştırır. Diz ekleminde tam bükülme veya açılma zorlaşır. Kişi dizini rahatça kullanamaz ve bazı hareketlerde takılma hissi yaşayabilir. Yırtılmış menisküs parçası eklem içinde sıkışarak dizin tamamen açılmasına veya kapanmasına engel olabilir.
Bu durum “diz kilitlenmesi” olarak tanımlanır. Kişi yürürken ya da koşarken dizin aniden boşaldığını ya da güvensiz hissettirdiğini fark edebilir. Bu, eklemin stabilitesinin bozulduğunu gösterir. Diz hareket ettikçe içeride tıkırtı benzeri sesler duyulabilir. Bu durum, yırtık menisküs parçasının eklem içinde hareket etmesinden kaynaklanabilir. Özellikle diz üzerine yük binmesini gerektiren spor ve hareketlerde ağrı ve kilitlenme artar. Kişi sportif performansında düşüş yaşar. Bu belirtilerden biri ya da birkaçı varsa, ortopedi uzmanına başvurmak erken tanı ve tedavi açısından önemlidir. Menisküs yırtığı zamanında tedavi edilmezse, dizde kalıcı hasar oluşabilir.
Menisküs Yırtığı Neden Olur?
Ani yön değişiklikleri, özellikle ayağın sabit kaldığı durumlarda dizin dönmesi menisküsün yırtılmasına neden olabilir. Bu durum genellikle sporcularda görülür. Futbol, basketbol gibi sporlar sırasında yaşanan bu hareketler menisküs üzerinde ciddi baskı oluşturur. Diz eklemini sürekli aynı şekilde zorlayan hareketler zamanla menisküs dokusunda yıpranmaya neden olur. Bu durum uzun süre çömelerek çalışan kişilerde ya da sürekli diz çökerek iş yapanlarda daha sık görülür. Yaş ilerledikçe menisküs dokusu esnekliğini kaybeder ve daha kırılgan hale gelir. Bu nedenle yaşlı bireylerde sadece basit bir hareket bile menisküs yırtığı yaşanmasına yol açabilir. Bu durum dejeneratif menisküs yırtığı olarak adlandırılır. Dize direkt alınan sert bir darbe, yırtığa yol açabilir.
Trafik kazaları, düşmeler ya da temas sporları sırasında oluşan darbeler bu tür yaralanmalara neden olabilir. Aşırı vücut ağırlığı diz eklemine sürekli baskı uygular. Bu durum menisküsün normalden fazla zorlanmasına ve zamanla yırtılmasına yol açabilir. Kilolu bireylerde menisküs yırtığı riski bu nedenle daha yüksektir. Diz çevresindeki kasların zayıf olması ya da diz kapağının doğru şekilde çalışmaması, diz eklemine düşen yükü artırır. Bu durum menisküsün gereğinden fazla zorlanmasına ve zamanla hasar görmesine neden olabilir. Daha önce yaşanmış bir diz burkulması, bağ yaralanması veya ameliyat geçmişi, menisküsün direncini azaltabilir. Zaten zayıflamış bir dizde yeni bir zorlama yırtığa sebep olabilir.
Menisküs Yırtığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Menisküs yırtığı olan kişiye öncelikle dizini zorlayacak hareketlerden kaçınması önerilir. Ağrıyı artıran aktiviteler geçici olarak durdurulur. Bu süreçte dizin üzerindeki yük azaltılır ve iyileşme desteklenir. Dinlenme, yırtığın daha kötüleşmesini önler ve ağrının azalmasına yardımcı olur. Dizdeki şişlik ve ağrıyı azaltmak için sık sık buz uygulanır. Buz, kan damarlarını daraltarak iltihap ve ağrının hafiflemesine destek olur.
Genellikle 20 dakika buz uygulaması, 1-2 saat ara verilerek yapılması önerilir. Doktorlar ağrı ve iltihabı azaltmak için nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ) reçete eder. Bu ilaçlar, dizdeki ödemi ve ağrıyı kontrol altına almaya yardımcı olur. Ancak ilaç kullanımı doktor kontrolünde olmalıdır. Diz çevresindeki kasların güçlendirilmesi ve eklem hareketliliğinin korunması için fizik tedavi önemlidir. Uzman fizyoterapistler tarafından uygulanan egzersiz programları, dizin stabilitesini artırır ve iyileşme sürecini hızlandırır. Aynı zamanda dizdeki sertlik ve ağrının azalmasına katkı sağlar. Menisküs yırtığı sırasında dizin stabilize edilmesi için özel diz destekleri veya elastik bandajlar kullanılabilir.
Bu ürünler diz hareketlerini kontrol altına alır ve günlük aktiviteler sırasında yırtığın kötüleşmesini önler. Bazı durumlarda, dizdeki iltihap ve ağrıyı azaltmak amacıyla kortikosteroid enjeksiyonları tercih edilebilir. Bu yöntem geçici rahatlama sağlar ancak sık kullanılmaması gerekir çünkü eklem sağlığına zarar verebilir. Eğer yırtık büyükse veya konservatif tedavilere yanıt vermiyorsa cerrahi müdahale gerekebilir. Artroskopik cerrahide diz içine küçük kesilerden özel aletler sokulur ve yırtık onarılır veya yıpranmış menisküs kısmı temizlenir. Bu yöntem dizin fonksiyonlarını korumaya yöneliktir ve iyileşme süresi görece kısadır. Yırtığın yeri ve büyüklüğüne bağlı olarak, menisküs parçaları cerrahi olarak dikilebilir. Bu yöntem menisküs dokusunun korunmasını sağlar ve uzun vadede diz sağlığı açısından daha avantajlıdır. Ancak onarımın başarılı olması için yırtığın kanlanması iyi olan bölgede olması gerekir.
Yırtık onarımı mümkün değilse, yırtık ve hasarlı menisküs kısmı cerrahi olarak çıkarılır. Bu işlemle dizdeki ağrı azalır ancak menisküsün tamamen alınması dizde ilerleyen dönemde kireçlenme riskini artırabilir. Bu nedenle mümkün olan en az doku alınmaya çalışılır. Nadir ve ileri vakalarda, menisküsün tamamı veya büyük kısmı çıkarıldığında, başka bir kişiden alınan donör menisküsünün nakli yapılabilir. Bu yöntem genç ve aktif hastalarda diz fonksiyonunu korumak için düşünülür ancak riskleri ve uygunluk kriterleri vardır. Tedavi sürecinde ve sonrasında diz sağlığını korumak için kilo kontrolü önemlidir. Fazla kilo diz eklemi üzerindeki yükü artırarak menisküs yırtığı riskini ve ağrıyı artırabilir. Ayrıca spor yaparken diz koruyucu ekipman kullanmak, ısınma hareketleri yapmak ve aşırı zorlayıcı hareketlerden kaçınmak da önerilir.